Obowiązki wasala

Wraz z nadaniem lenna i aktem inwestytury rozpoczynały się wzajemne zobowiązania i powinności wasala i seniora, które oparte były na wierności względem swego Pana.

Przysięga wierności zobowiązywała wasala do pomocy zbrojnej, rady, a także pomocy pieniężnej w razie potrzeby (np. wykup seniora z niewoli, inwestycje, pasowanie syna na rycerza, wyjście za mąż najstarszej córki). Wasal zobowiązany był do zachowania dyskrecji związanej z poczynaniami swego Pana oraz obowiązku ujawniania mu wszelkich knowań przeciwko jego osobie, o których miał wiedzę. W oczywisty sposób sam nie mógł czynić niczego co by narażało zdrowie, życie czy fortunę seniora. Dotyczyło to również jego rodziny ze szczególnym uwzględnieniem żony, córek czy sióstr swego Pana, które w żaden sposób nie powinny być pohańbione przez wasala.

Do najważniejszego zobowiązania należał obowiązek służby zbrojnej. Ówczesna Europa znajdowała się w stanie niemal permanentnej wojny. Rycerze i możni walczyli w wojnach domowych, jak i z wrogami zewnętrznymi. Nieudana wojna mogła zakończyć dobrą fortunę możnego, łącznie z utratą ziemi i życia. W tej sytuacji, w praktyce, wasal zobowiązany był zawsze służyć osobiście, konno i w ciężkiej zbroi, gdy ziemie pana zostały najechane lub znajdowały się w niebezpieczeństwie najazdu. Co do ofensywnych zbrojnych akcji, obowiązek służby ograniczony był (w większości przypadków) do okresu 40 dni na własny koszt (wyżywienie siebie i konia). Czasami okres ten mógł być wydłużony do 60 lub 90 dni w zależności od kraju. Z drugiej strony, niektórzy władcy, widząc, że koszty wojenne są zbytnim obciążeniem dla niezamożnej części stanu rycerskiego, uzależniali okres służby od ilości posiadanej ziemi. Jeżeli domena wasala była niewielka, wówczas mógł on służyć na własny koszt kilka dni (pięć lub osiem). Kobiety (np. wdowy), które np. tymczasowo pełniły rolę władczyń lenna, nie były oczywiście zobowiązane do służy zbrojnej. W ich imieniu miał wypełniać ten obowiązek wyznaczony przez swą Panią, mężczyzna.

Prawo średniowieczne wyjaśniało również na czym polegały obowiązki wasala w czasie samego starcia zbrojnego. Wasal miał znajdować się u boku swego Pana lub w miejscu przez niego wyznaczonym do walki. W przypadku utraty konia przez seniora, wasal był zobowiązany do oddania mu swojego rumaka. W praktyce honor wasala w czasie walki u boku swego przełożonego poległa na ochronie bezpieczeństwa jego osoby, niezależnie od tego, czy wiązałoby się to z utratą zdrowia, niewolą czy nawet śmiercią na polu walki. Po upływie danego terminu (np. 40 dni) wasal mógł legalnie – bez prawnych konsekwencji i narażenia się na wiarołomstwo - opuścić szeregi seniora i powrócić na swoje włości. Z reguły na wyprawę lub do walki przyprowadzał ze sobą jednego, lub dwóch giermków. Wasal nie przyprowadzał ze sobą piechoty, co podyktowane było kosztami wyżywienia, nieadekwatnym do jej roli w czasie walki. Taki obowiązek spoczywał jednak na najzamożniejszych panach królestwa. Jeśli wasal był bogaty, był dodatkowo zobowiązany dostarczyć wyszkolony oddział, który był uzbrojony i utrzymywany na koszt wasala. Często bogaty możny musiał utrzymywać załogę w zamku seniora, w czasie pokoju, jak i wojny, na zmianę z innymi wasalami.

Pomniejszym obowiązkiem była rada, jaką miał udzielać wasal swojemu seniorowi. Senior, z okazji świąt (zazwyczaj) religijnych, zwoływał swoich wasali na trybunał czy radę, które w myśl tradycji politycznej powinny narzucać seniorowi swoje zdanie. Ponieważ rzeczywistość, w czasach średniowiecza różniła się często od założeń prawnych czy zwyczajowych, czasami wasal przybywał na radę bardziej w roli świadka niż aktywnego jego uczestnika.

W ramach obowiązków wasala mieściły się również opłaty i pomoc pieniężna. W okresie kształtowania się systemu lennego i relacji senior-wasal, dziedziczność lenna nie była obowiązkiem, do którego miał się poczuwać senior. Wszytko zależało od jego dobrej woli czy syn jego wasala przejmie z jego woli lenno ojca. Zanim zwyczaj oddawania lenna ojca na syna przerodził się w prawo, nowy dziedzic lenna za swoją inwestyturę dawał pewną sumę pieniędzy swojemu dobroczyńcy.

Obowiązki seniora

W zamian za obowiązki wasala senior miał również pewne zobowiązania względem swojego człowieka. Przede wszystkim senior dawał bogactwo swojemu wasalowi, w postaci ziemi, udziału w łupach lub (rzadziej) w pieniądzach. Ziemia była głównym bogactwem. Dawała stały dochód wasalowi i jego rodzinie, odróżniała go od pospólstwa, czym czyniła go lepszym, uprzywilejowanym człowiekiem.

Senior zobowiązany był chronić także rodzinę podległego wasala. Wysłannicy seniora chronili nieletnich synów (aż sami mogli stać się wasalami) i córki (do zamążpójścia). Ochronie podlegały również wdowy zmarłych wasali.



Słowa senior i wasal wywodzą się z języka łacińskiego:

Senior: senior - starszy.

Wasal: wasallus (łacina średniowieczna) - służący, domownik i vassus - sługa (łacina klasyczna).